Endometriose is een ziekte waarbij weefsel dat lijkt op het slijmvlies van de baarmoeder op andere plaatsen in het lichaam groeit.

Het woord endometriose komt van het woord "endometrium" - endo betekent "binnen" en metrium betekent "baarmoeder", waar een moeder haar baby draagt. Zorgverleners noemen het weefsel dat de binnenkant van de baarmoeder bekleedt het baarmoederslijmvlies.

Onderzoekers weten niet precies wat endometriose veroorzaakt, maar sommige theorieën omvatten het volgende:

• Retrograde menstruatie. Deze theorie stelt voor dat endometriosecellen tijdens de menstruatie terugstromen door de eileiders en in het bekken.
• Coelomische metaplasie. Deze theorie verwijst naar een verandering in de kenmerken van de cellen die de organen in het bekken bekleden.

Deze theorieën verklaren niet elk geval van endometriose, zoals endometriose die optreedt in organen zoals de longen (mogelijk als gevolg van verspreiding door het bloedsysteem of lymfevaten) of de zeldzame gevallen van endometriose bij mannen.

Zorgverleners kunnen de termen 'implantaten', 'knobbeltjes' of 'laesies' gebruiken om gebieden of plekken met endometriose te beschrijven. De meeste endometriosepleisters worden gevonden in de bekkenholte:

• Op de eierstokken
• Op de eileiders, die eicellen van de eierstokken naar de baarmoeder vervoeren
• Achter de baarmoeder
• Op de weefsels die de baarmoeder op zijn plaats houden
• Op de darmen of blaas

In zeldzame gevallen kan endometriose buiten de bekkenholte groeien, zoals op de longen of in andere delen van het lichaam. ¹

Het begrip van onderzoekers over endometriose verandert met nieuw wetenschappelijk bewijs. Onderzoekers dachten bijvoorbeeld dat pijn door endometriose verband hield met de grootte van de pleisters die buiten de baarmoeder groeiden. Maar er zijn aanwijzingen dat dit niet het geval is. In feite zijn de grootte en locatie van de laesies niet gerelateerd aan de ernst of de locatie van de pijn. ^2 , 3 Studies tonen ook aan dat pijn niet geassocieerd is met het vermogen van een vrouw om zwanger te worden. ^4 , 5

Symptomen

De meest voorkomende symptomen van endometriose zijn pijn en onvruchtbaarheid. ¹

Andere veel voorkomende symptomen van endometriose zijn: ¹

• Pijnlijke of zelfs slopende menstruatiekrampen, die na verloop van tijd erger kunnen worden
• Pijn tijdens of na seks
• Pijn in de darm of onderbuik
• Pijnlijke stoelgang of pijnlijk urineren tijdens de menstruatie
• Zware menstruaties
• Premenstrueel spotting of bloeding tussen periodes ²
• Problemen om zwanger te raken ³

Bovendien kunnen vrouwen met endometriose een pijnlijk blaassyndroom, spijsverterings- of gastro-intestinale symptomen hebben die lijken op een darmaandoening, evenals vermoeidheid of gebrek aan energie. ^4 , 5

Voor sommige vrouwen wordt de pijn die gepaard gaat met endometriose milder na de menopauze. Hormoontherapie, zoals oestrogeen of anticonceptiepillen die worden gegeven om menopauzeklachten te verminderen, kan ervoor zorgen dat de pijn en andere symptomen aanhouden.

Aan endometriose gerelateerde pijn

Onderzoekers weten dat pijn een primair symptoom is van endometriose, maar ze weten niet precies wat de pijn veroorzaakt.

De ernst van de pijn komt niet overeen met het aantal, de locatie of de omvang van endometriose-laesies. Sommige vrouwen met slechts een paar kleine laesies ervaren hevige pijn; andere vrouwen kunnen zeer grote plekken met endometriose hebben, maar ervaren weinig pijn. ^1 , 6

Huidig ​​bewijs suggereert verschillende mogelijke verklaringen voor pijn geassocieerd met endometriose, waaronder de volgende: ^1 , 6

• Patches van endometriose reageren op hormonen op dezelfde manier als het slijmvlies van de baarmoeder. Deze weefsels kunnen elke maand bloeden of een ontsteking krijgen, net als bij een normale menstruatie. Het bloed en het weefsel dat vrijkomt van endometriosepleisters blijven echter in het lichaam en zijn irriterend, wat pijn kan veroorzaken.
• In sommige gevallen kunnen ontstekingen en chemicaliën die door de endometriose-gebieden worden geproduceerd, ervoor zorgen dat de bekkenorganen aan elkaar blijven kleven, waardoor littekenweefsel ontstaat. Hierdoor lijken de baarmoeder, eierstokken, eileiders, blaas en rectum als één groot orgaan.
• Hormonen en chemicaliën die vrijkomen door endometrioseweefsel kunnen nabijgelegen weefsel irriteren en ervoor zorgen dat het andere chemicaliën afgeeft die pijn veroorzaken.
• Na verloop van tijd kunnen sommige endometriosegebieden knobbeltjes of bultjes vormen op het oppervlak van bekkenorganen of cysten (met vloeistof gevulde zakjes) op de eierstokken worden.
• Sommige endometriose-laesies hebben zenuwen, die de pleisters rechtstreeks in het centrale zenuwstelsel binden. Deze zenuwen kunnen gevoeliger zijn voor pijnveroorzakende chemicaliën die vrijkomen in de laesies en de omliggende gebieden. Na verloop van tijd kunnen ze gemakkelijker door de chemicaliën worden geactiveerd dan normale zenuwcellen.
• Patches van endometriose kunnen ook tegen nabijgelegen zenuwcellen drukken om pijn te veroorzaken.
• Sommige vrouwen melden minder endometriosepijn na de zwangerschap, maar de reden hiervoor is onduidelijk. Onderzoekers proberen te bepalen of de pijnvermindering het gevolg is van de hormonen die het lichaam afgeeft tijdens de zwangerschap of van veranderingen in de baarmoederhals, baarmoeder of endometrium die optreden tijdens zwangerschap en bevalling.

Endometriosepijn kan ernstig zijn en de dagelijkse activiteiten verstoren. Begrijpen hoe endometriose verband houdt met pijn is een zeer actief onderzoeksgebied, omdat het effectievere behandelingen voor dit soort pijn mogelijk zou kunnen maken.

Behandeling

Er is momenteel geen remedie voor endometriose, maar er zijn behandelingsopties voor gerelateerde pijn en onvruchtbaarheid.

Zorgverleners houden rekening met verschillende factoren bij het bepalen van de beste behandeling voor symptomen van endometriose, waaronder:

• Je leeftijd
• Hoe ernstig uw symptomen zijn
• Hoe ernstig de ziekte is
• Of je nu kinderen wilt

Niet alle behandelingen werken goed voor alle vrouwen met endometriose. Ook kunnen de symptomen van endometriose terugkeren nadat de behandeling is gestopt of, in het geval van een operatie, naarmate er meer tijd verstrijkt na de procedure.

Pijnbehandelingen

• Hormoontherapie
• Pijnstillers
• Chirurgische behandelingen

Hormoontherapie

Omdat hormonen ervoor zorgen dat endometriosepleisters een cyclus doorlopen die vergelijkbaar is met de menstruatiecyclus, kunnen hormonen ook effectief zijn bij het behandelen van symptomen van endometriose. Bovendien kunnen verschillende hormonen onze perceptie van pijn veranderen.

Hormoontherapie wordt gebruikt om aan endometriose gerelateerde pijn te behandelen. Hormonen komen in de vorm van een pil, een injectie of injectie of een neusspray.

Hormoonbehandelingen voorkomen dat de eierstokken hormonen produceren, waaronder oestrogeen, en voorkomen meestal ovulatie. Dit kan de groei en lokale activiteit van zowel het endometrium als de endometriale laesies helpen vertragen. Behandeling voorkomt ook dat nieuwe gebieden en littekens (verklevingen) groeien, maar het zorgt ervoor dat bestaande verklevingen niet verdwijnen.

Zorgverleners kunnen een van de volgende hormoonbehandelingen aanbevelen om pijn door endometriose te behandelen: ^{1 , 2 , 3}

• Gonadotropine-releasing hormone (GnRH) -geneesmiddelen stoppen de productie van bepaalde hormonen om ovulatie, menstruatie en de groei van endometriose te voorkomen. Deze behandeling brengt het lichaam in een ‘menopauzale’ toestand.
  • Een GnRH-geneesmiddel genaamd elagolix (ook wel Orilissa ^{® genoemd} ) stopt ook de afgifte van hormonen om de groei van endometriose te voorkomen. Het is de eerste pil die is goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) om pijn te behandelen die verband houdt met endometriose. Fundamenteel onderzoek dat leidde tot het nieuwe medicijn werd ondersteund door NICHD via zijn Small Business Innovation Research-programma. ⁴
    • De laaggedoseerde pil mag niet langer dan 24 maanden worden ingenomen en de hooggedoseerde pil mag niet langer dan 6 maanden worden ingenomen, omdat dit botverlies kan veroorzaken. ⁵
    • De meest voorkomende bijwerkingen van het medicijn zijn hoofdpijn, misselijkheid, slaapproblemen, afwezigheid van menstruatie, angst, depressie en gewrichtspijn. ⁵
  • Sommige GnRH-geneesmiddelen worden geleverd in een neusspray die dagelijks wordt ingenomen, als een injectie die eenmaal per maand wordt gegeven, of als een injectie die elke 3 maanden wordt gegeven.
  • De meeste zorgverleners raden aan om slechts ongeveer 6 maanden per keer op het GnRH-medicijn te blijven, met enkele maanden tussen behandelingen als ze worden herhaald. Het risico op hartcomplicaties en botverlies kan toenemen als u ze langer gebruikt. ¹ Na het stoppen met het GnRH-medicijn komt het lichaam uit de menopauze, begint de menstruatie en is zwangerschap mogelijk. ⁶
  • Zoals bij alle hormonale behandelingen, keren de symptomen van endometriose terug nadat vrouwen zijn gestopt met het gebruik van het GnRH-medicijn.
  • Deze medicijnen hebben ook bijwerkingen, waaronder opvliegers, vermoeidheid, slaapproblemen, hoofdpijn, depressie, gewrichts- en spierstijfheid, botverlies en vaginale droogheid.
• Orale anticonceptiva of anticonceptiepillen. Deze helpen de menstruatie van een vrouw lichter, korter en regelmatiger te maken. Vrouwen die voorbehoedsmiddelen voorschreven, melden ook verlichting van pijn. ⁷
  • Over het algemeen bevat de therapie twee hormonen: oestrogeen en progestageen, een progesteronachtig hormoon. Vrouwen die geen oestrogeen kunnen gebruiken vanwege hart- en vaatziekten of een hoog risico op bloedstolsels, kunnen pillen met alleen progestageen gebruiken om de menstruatie te verminderen.
  • Meestal neemt een vrouw de pil 21 dagen in en daarna 7 dagen suikerpillen om de natuurlijke menstruatiecyclus na te bootsen. Sommige vrouwen slikken continu anticonceptiepillen, zonder de suikerpillen te gebruiken die het lichaam signaleren om door de menstruatie heen te gaan. Als ze zonder de suikerpillen worden ingenomen, kunnen anticonceptiepillen de menstruatie helemaal stoppen, wat de pijn kan verminderen of elimineren. Er zijn ook anticonceptiepillen verkrijgbaar die slechts om de drie maanden een paar dagen suikerpillen bevatten; deze helpen ook om pijn te verminderen of te elimineren.
  • Pijnstilling duurt meestal alleen tijdens het gebruik van de pillen, terwijl de endometriose wordt onderdrukt. Wanneer de behandeling stopt, kunnen de symptomen van endometriose terugkeren (samen met het vermogen om zwanger te worden). Veel vrouwen gaan voor onbepaalde tijd door met de behandeling. Af en toe hebben sommige vrouwen enkele jaren geen pijn na het stoppen van de behandeling.
  • Deze hormonen kunnen enkele milde bijwerkingen hebben, zoals gewichtstoename, een opgeblazen gevoel en bloeding tussen menstruaties, vooral wanneer vrouwen voor het eerst continu beginnen met het innemen van de pillen.
• Progesteron en progestageen, ingenomen als een pil, door injectie of via een spiraaltje (IUD), verbeteren de symptomen door de menstruatie van een vrouw te verminderen of volledig te stoppen. Dit voorkomt ook zwangerschap.
  • Als dagelijkse pil verminderen deze hormonen de menstruatie zonder dat het baarmoederslijmvlies groeit. Zodra een vrouw stopt met het innemen van de progestageenpil, kunnen de symptomen terugkeren en is zwangerschap mogelijk.
  • Een spiraaltje dat progestageen bevat, zoals Mirena ^® , kan effectief zijn bij het verminderen van aan endometriose gerelateerde pijn. Het vermindert de grootte van laesies en vermindert de menstruatie (een derde van de vrouwen krijgt zijn menstruatie niet meer na een jaar gebruik). ⁸
  • Als een injectie om de 3 maanden, stoppen deze hormonen meestal de menstruatie. Sommige vrouwen kunnen echter tijdens het eerste jaar van injectie een onregelmatige menstruatiebloeding krijgen. Tijdens deze bloedingstijden kan pijn optreden. ⁹ Na een jaar gebruik van de injectie geeft ongeveer de helft van de vrouwen aan geen menstruatie te hebben. Bovendien kan het een paar maanden duren voordat een menstruatie terugkeert nadat de injecties zijn gestopt. Zelfs als een vrouw geen menstruatie heeft, kan ze mogelijk toch zwanger worden; als zwangerschap niet gewenst is, dient een vrouw maatregelen te nemen om zwangerschap te voorkomen.
  • Vrouwen die deze hormonen gebruiken, kunnen aankomen, zich depressief voelen of onregelmatig vaginaal bloedverlies hebben.
• Behandeling met Danazol (ook wel Danocrine ^{® genoemd} ) stopt de afgifte van hormonen die betrokken zijn bij de menstruatiecyclus. Tijdens het gebruik van dit medicijn zullen vrouwen slechts af en toe een menstruatie hebben of helemaal niet.
  • Vaak voorkomende bijwerkingen zijn een vette huid, puistjes of acne, gewichtstoename, spierkrampen, vermoeidheid, kleinere borsten en pijnlijke borsten. Hoofdpijn, duizeligheid, zwakte, opvliegers of een verdieping van de stem kunnen ook optreden tijdens deze behandeling. De bijwerkingen van Danazol zijn ernstiger dan die van andere hormoonbehandelingsopties. ¹
  • Danazol kan een zich ontwikkelende foetus schaden. Daarom is het belangrijk om zwangerschap te voorkomen tijdens het gebruik van dit medicijn. Hormonale anticonceptiemethoden worden niet aanbevolen voor vrouwen die danazol gebruiken. In plaats daarvan raden zorgverleners aan om barrièremethoden voor anticonceptie te gebruiken, zoals condooms of een pessarium.

Onderzoekers onderzoeken het gebruik van andere hormonen voor de behandeling van endometriose en de pijn die daarmee samenhangt. Een voorbeeld is gestrinon, dat in Europa is gebruikt, maar niet verkrijgbaar is in de Verenigde Staten. Geneesmiddelen die de hoeveelheid oestrogeen in het lichaam verlagen, aromataseremmers genaamd, worden ook bestudeerd. Sommige onderzoeken tonen aan dat ze effectief kunnen zijn bij het verminderen van endometriosepijn, maar ze worden nog steeds als experimenteel beschouwd in de Verenigde Staten. De FDA heeft ze niet goedgekeurd voor de behandeling van endometriose. ⁷

Pijnstillers

Pijnstillers kunnen goed werken als de pijn of andere symptomen mild zijn. Deze medicijnen variëren van vrij verkrijgbare pijnstillers tot sterke pijnstillers op recept.

De meest voorkomende soorten pijnstillers zijn niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen, ook wel NSAID's genoemd.

Er is weinig bewijs voor de effectiviteit van deze medicijnen voor het verlichten van aan endometriose gerelateerde pijn. Begrijpen welke medicijnen de pijn verlichten die gepaard gaat met endometriose, zou ook licht kunnen werpen op hoe endometriose pijn veroorzaakt. ^1 , 10

Chirurgische behandelingen

Uit onderzoek blijkt dat sommige chirurgische behandelingen aanzienlijk kan bieden, hoewel op korte termijn verlichting van endometriose-gerelateerde pijn, ¹ zodat zorgverleners kan een operatie aanbevolen voor de behandeling van ernstige pijn van endometriose. Tijdens de operatie kan de chirurg elk gebied van endometriose lokaliseren en de grootte en mate van groei onderzoeken; hij of zij kan op dat moment ook de endometriosepleisters verwijderen.

Het is belangrijk om te begrijpen wat er tijdens de operatie wordt gepland, omdat sommige procedures niet ongedaan kunnen worden gemaakt en andere de vruchtbaarheid van een vrouw kunnen beïnvloeden. Daarom moeten vrouwen alle beschikbare opties met hun zorgverleners bespreken voordat ze definitieve beslissingen nemen over de behandeling.

Zorgverleners kunnen een van de volgende chirurgische behandelingen voor pijn door endometriose voorstellen. ^{1 , 2 , 10}

• Laparoscopie . De chirurg gebruikt een instrument om de buik lichtjes op te blazen met een onschadelijk gas en steekt vervolgens een klein kijkinstrument met een licht, een laparoscoop genaamd, in de buik door een kleine snee om de gezwellen te zien.
  • Om de endometriose te verwijderen, maakt de chirurg nog minstens twee kleine sneden in de buik en voegt hij lasers of andere chirurgische instrumenten in om:
    • Verwijder de laesies, wat een proces is dat uitsnijden wordt genoemd.
    • Vernietig de laesies met intense hitte en sluit de bloedvaten af ​​zonder hechtingen, een proces dat dichtschroeien of verdampen wordt genoemd.
  • Sommige chirurgen zullen op dit moment ook littekenweefsel verwijderen omdat dit kan bijdragen aan met endometriose geassocieerde pijn.
  • Het doel is om de endometriose te behandelen zonder het gezonde weefsel eromheen te beschadigen.
  • Bij een operatie hebben de meeste vrouwen op korte termijn pijnverlichting, maar de pijn komt vaak terug. Chirurgie kan langdurige pijnverlichting bieden bij vrouwen met diepe laesies wanneer die laesies worden weggesneden. ¹
  • Er zijn aanwijzingen dat chirurgische behandeling van aan endometriose gerelateerde pijn effectiever is bij vrouwen met matige endometriose dan bij minimale endometriose. Vrouwen met minimale endometriose kunnen veranderingen in hun pijnperceptie hebben die aanhouden na het verwijderen van de laesies. ^8 , 10
• Laparotomie . Bij deze ingrijpende buikoperatie kan de chirurg de endometriosepleisters verwijderen. Soms zijn de laesies van de endometriose te klein om bij een laparotomie te zien.
  • Tijdens deze procedure kan de chirurg ook de baarmoeder verwijderen. Het verwijderen van de baarmoeder wordt hysterectomie genoemd.
  • Als de eierstokken endometriose hebben of als de schade ernstig is, kan de chirurg de eierstokken en eileiders samen met de baarmoeder verwijderen. Dit proces wordt totale hysterectomie en bilaterale salpingo-ovariëctomie genoemd.
  • Waar mogelijk zullen zorgverleners proberen de eierstokken op hun plaats te laten vanwege de belangrijke rol die eierstokken spelen bij de algehele gezondheid.
  • Zorgverleners bevelen een grote operatie aan als laatste redmiddel voor de behandeling van endometriose.
  • Het ondergaan van een hysterectomie of salpingo-ovariëctomie garandeert niet dat de laesies niet terugkeren of dat de pijn zal verdwijnen. Er is nog steeds een kleine kans dat de symptomen en laesies van endometriose bij sommige vrouwen terugkomen, zelfs als ze een totale hysterectomie hebben met bilaterale salpingo-ovariëctomie. ¹
• Operatie om bekkenzenuwen te doorsnijden . Als de pijn zich in het midden van de buik bevindt, kunnen zorgverleners aanbevelen zenuwen in het bekken door te snijden om de pijn te verminderen. Dit kan worden gedaan tijdens laparoscopie of laparotomie. ¹ Het American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) rapporteert verschillende klinische onderzoeken die hebben aangetoond dat deze procedures niet effectief zijn bij het verlichten van pijn door endometriose. Deze procedures zijn momenteel niet opgenomen in de ACOG-aanbevelingen voor de behandeling van endometriose. ^{1 , 7 , 8}
  • Er worden twee procedures gebruikt om verschillende zenuwen in het bekken door te snijden.
    • Presacrale neurectomie doorbreekt de zenuwen die met de baarmoeder zijn verbonden.
    • Laparoscopische baarmoederzenuwablatie (LUNA) snijdt zenuwen in de ligamenten die de baarmoeder beveiligen.

In sommige gevallen wordt hormoontherapie gebruikt voor of na een operatie om pijn te verminderen en / of de behandeling voort te zetten. Huidig ​​bewijs ondersteunt het gebruik van een spiraaltje dat progestageen bevat na een operatie om pijn te verminderen. ⁸ Momenteel is Mirena ^® het enige spiraaltje dat door de FDA is goedgekeurd om pijn na een operatie te behandelen.

Behandeling voor onvruchtbaarheid

In de meeste gevallen zullen zorgverleners laparoscopie aanbevelen om de gezwellen te verwijderen of te verdampen om ook de vruchtbaarheid te verbeteren bij vrouwen met milde of minimale endometriose. ⁸ Hoewel studies verbeterde zwangerschapspercentages na dit type operatie laten zien, is het slagingspercentage niet duidelijk.

Als er na laparoscopische behandeling geen zwangerschap optreedt, kan in-vitrofertilisatie (IVF) de beste optie zijn om de vruchtbaarheid te verbeteren. Het gebruik van een andere hormonale therapie die gewoonlijk wordt gebruikt voor met endometriose geassocieerde pijn, zal de ovulatie onderdrukken en de zwangerschap vertragen. Het uitvoeren van een nieuwe laparoscopie heeft niet de voorkeur om de vruchtbaarheid te verbeteren, tenzij pijnsymptomen het ondergaan van IVF verhinderen. Meerdere operaties, vooral die waarbij cysten uit de eierstokken worden verwijderd, kunnen de ovariële functie verminderen en het succes van IVF belemmeren. ⁸

IVF maakt het mogelijk om in een laboratorium sperma en eicellen te combineren tot een embryo. De resulterende embryo's worden in de baarmoeder van de vrouw geplaatst. IVF is een type kunstmatige voortplantingstechnologie die mogelijk een optie is voor vrouwen en gezinnen die getroffen zijn door onvruchtbaarheid in verband met endometriose.

Over het algemeen omvat het proces van IVF de volgende stappen. Ten eerste neemt een vrouw hormonen om 'superovulatie' te veroorzaken, wat haar lichaam ertoe aanzet om veel eieren tegelijk te produceren. Zodra de eieren volwassen zijn, verzamelt een zorgverlener ze met behulp van een sonde die in de vagina wordt ingebracht en wordt geleid door echografie. De verzamelde eieren worden in een schaal gelegd voor bevruchting met het sperma van een man. De bevruchte cellen worden vervolgens in een couveuse geplaatst, een machine die ze warm houdt en laat uitgroeien tot embryo's. Na 3 tot 5 dagen worden de embryo's overgebracht naar de baarmoeder van de vrouw. Het duurt ongeveer 2 weken om te weten of het proces succesvol is.

Hoewel het gebruik van hormonen bij IVF succesvol is bij de behandeling van onvruchtbaarheid die verband houdt met endometriose, zijn andere vormen van hormoontherapie niet zo succesvol. ACOG raadt bijvoorbeeld het gebruik van orale anticonceptiepillen of GnRH-agonisten af ​​om aan endometriose gerelateerde onvruchtbaarheid te behandelen. Het gebruik van deze hormonale middelen voorkomt de eisprong en vertraagt ​​de zwangerschap. ^1 , 11

Bovendien genezen de hormonen die tijdens IVF worden gebruikt de endometriose-laesies niet, wat betekent dat pijn na de zwangerschap kan terugkeren en dat niet alle vrouwen met endometriose zwanger kunnen worden van IVF. Onderzoekers zijn nog steeds op zoek naar hormoonbehandelingen voor onvruchtbaarheid als gevolg van endometriose.